हुतात्मा किसन विरकर

1 मे महाराष्ट्र दिन, कामगार दिनाच्या शुभेच्छा.
.................................................................
माणदेशी कामगार किसन विरकर महाराष्ट्राच्या लढ्यात हुतात्मा ठरले......

1 मे 1960 ला संयुक्त महाराष्ट्र राज्याची स्थापना झाली. मुंबईसह मराठी भाषिकांचे महाराष्ट्र राज्य अस्तित्वात आले. महाराष्ट्र राज्याच्या निर्मितीसाठी काही विरांनी जीवनाचे बलिदान दिले. त्यातीलच एक हुतात्मा किसन विरकर.  किसन विरकर हे मुळचे सातारा जिल्ह्यातील माण तालुक्यात असणारे विरकरवाडी गावचे सुपुत्र. गोकुळ अष्टमीचा जन्म म्हणून किसन नाव ठेवले. ते अविवाहित होते.   सहा-सात वर्षापर्वी सातारा जिल्ह्यातील एका स्थानिक वृत्तपत्रात 'किसन विरकरांचे वारसदार महाराष्ट्र राज्यात उपेक्षित' अशा मथळ्याचे वृत्त वाचले होते. वृत्तात विरकरवाडीतील स्थानिक जि/प शाळेतील तैलचित्र छापले होते. यापलिकडे किसन विरकर या क्रांतीविराबद्दल काहीच माहीत नव्हते. दीड वर्षापूर्वी मी मुंबईला गेलो होतो. मुंबईला कामानिमीत्त किल्ला परीसरात फिरत असताना पाच सहा वेळा हुतात्मा चौकातून गेलो असेन, पण चौकात उभारलेल्या पुतळ्याचे बारकाईने निरीक्षण केलेले नव्हते. नेहमीप्रमाणे एके दिवशी सीएसटी रेल्वेस्थानकावरून 'विश्वाचा यशवंत नायक'अंकाच्या कामानिमित्त केंद्रीय कार्यालय, राष्ट्रीयालयाच्या दिशेने निघालो होतो. तेवढ्यात सहजपणे हुतात्मा चौकातल्या पुतळ्याकडे लक्ष गेले आणि प्रथमदर्शनी मला माझ्या गावाकडच्या माणदेशी माणसाचे चित्र डोळयासमोर दिसले. त्या पुतळ्याच्या शिल्पात मला ' क्रांतीची पेटती धगधगती मशाल हातात धरलेला, खांद्यावर घोंगड(कांबळ) घेतलेला, धोतर नेसलेला, डोक्याला पटका(फेटा) गुंडाळलेला' "एक रांगडा क्रांतिकारक हुतात्मा किसन विरकर" यांचे दर्शन घडले. मुंबईमध्ये राहणारे अनेकजण भेटतात, पण किसन विरकर अथवा या पुतळ्याबद्दल कोणी बोलताना मला आढळलेलं नाही. त्याचवेळी मी या पुतळ्याच्या शिल्पाबद्दल लिहायचे ठरवले होते. तो लेख लिहण्यास कमी पडलो. आगामी काळात 'हुतात्मा किसन विरकर' या व्यक्तीमत्वाची ओळख माणदेशासह महाराष्ट्राला होण्याची गरज आहे . मुंबईला कुर्ला परिसरात किसन विरकरांचे नातेवाईक मोठ्या संख्येने राहतात. किसन विरकरांच्या स्मृती जपण्यासाठी कुर्ला येथे नागोबा चौकात एका स्टाॅपला किसन विरकरांचे नाव देण्यात आले आहे. हुतात्मा चौकाबद्दलची फाईल मुंबई महानगरपालिकेने घाळ केल्याचे समोर येत आहे. हुतात्मा चौकातील शिल्पावर संयुक्त महाराष्ट्रसाठी बलिदान केलेल्या 106 हुतात्म्यांची नावे कोरण्यात आलेली आहेत. 

महाराष्ट्राचा प्रत्येक वर्धापन दिनाला या शिल्पासमोर मानवंदना दिली जाते. आज आठवला जाणारा इतिहास बरोबर 62 वर्षापूर्वी या चौकात घडला. माणदेशी मुंबईकर कामगार 'हुतात्मा' किसन विरकर यांना महाराष्ट्र दिन व कामगार दिनानिमीत्त विनम्र अभिवादन. 
- आबासो पुकळे
दि. १ मे २०१७